پوتین به سوی پکن می‌رود؟

کشورهای دیگری نظیر اتحادیه اروپا، ژاپن، کانادا، استرالیا، بریتانیا و نیوزلند، تحریم‌هایی را علیه بانک‌ها، شرکت‌ها و الیگارش‌های روسیه و همچنین مقامات و دیگر متحدان پوتین اعمال کرده‌اند. بانک مرکزی روسیه از استقرار ذخایر بین‌المللی خود منع شده و حریم هوایی غرب عملاً به روی هواپیماهای روسی بسته خواهد شد. همچنین که محدودیت‌های سختی برای کالاها و خدماتی که مؤسسات و شرکت‌های روسی می‌توانند از ایالات متحده خریداری کنند، اعمال خواهد گردید. و این در حالی است که چندین برند بزرگ از جمله ایکیا، جنرال موتورز و اپل دفاتر خود را در روسیه تعطیل کرده‌ و فروش را متوقف کرده‌اند، و یا به کلی از بازار روسیه خارج شده‌اند.

اما شاید سخت‌ترین اقدام، ممنوعیت چندین بانک روسی از سیستم ارتباطات مالی بین بانکی جهانی (SWIFT) باشد. سوئیفت بیش از ۱۱ هزار مؤسسه مالی را در بیش از ۲۰۰ کشور به هم متصل می‌کند و اکثر انتقال‌های پول جهانی را تسهیل می‌نماید. ساز‎و‎کاری که روان‌کننده مسائل مالی و تجاری بین‌المللی محسوب می‌شود. در غیاب این سیستم، انتقال پول کُندتر و گران‌تر پیش خواهد رفت. کاخ سفید گفت: «همین موضوع تضمین می‌کند که این بانک‌ها از سیستم مالی بین‌المللی جدا شده‌اند و به توانایی‌شان در سطح جهانی آسیب وارد خواهد شد.» این موضوع می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای نیز داشته باشد. برخی کارشناسان می‌گویند که تحریم‌های غرب احتمالاً روسیه و چین را به لحاظ اقتصادی به یکدیگر نزدیک‌تر خواهد کرد. و حتی ممکن است تهدیدی برای تسلط دلار امریکا بر سیستم مالی جهانی باشد.

اسوار پراساد، استاد اقتصاد و سیاست تجاری در دانشگاه کرنل، و رئیس سابق بخش چین صندوق بین‌المللی پول، می‌گوید: «برای اقتصادی مانند روسیه که هنوز به میزان زیادی متکی به درآمدهای صادراتی و تجارت بین‌المللی است، از دست دادن دسترسی به منابع مالی جهانی به وضوح ضربه دردناکی خواهد بود.»

بحث‌هایی در مورد اینکه آیا مسکو برای دور‎زدن تحریم‌ها به ارزهای دیجیتال متوسل خواهد شد یا خیر، مطرح شده‌اند. اما در حال حاضر پراساد می‌گوید: «محدودیت‌های دسترسی روسیه به سیستم مالی جهانیِ تحت تسلط غرب، بدون شک این کشور را به سوی روابط اقتصادی عمیق‌تر با چین سوق خواهد داد... هم از بُعد تجاری و هم از جنبه وابستگی مالی.»

 دو‎راهی چین بر سر روسیه و اوکراین

چین و روسیه در حال حاضر روابط اقتصادی و دیپلماتیک نزدیک دارند. روسیه، دومین تأمین‌کننده بزرگ نفت خام چین در سال گذشته بوده است. چین هم بزرگ‌ترین خریدار زغال‌سنگ روسیه است. در همین حال، پوتین با رئیس‌جمهور چین، یعنی شی جین‌پینگ، در ملاقات اخیرشان در حاشیه بازی‌های المپیک زمستانی در  پکن، روابط آشکاری را به نمایش گذاشت. شی گفت که کشورها متعهد به «تعمیق روابط پشت‌به‌پشتِ استراتژیک» با یکدیگر هستند.

استیو اچ. هانکه، استاد اقتصاد کاربردی در دانشگاه جان هاپکینز، می‌گوید: «روسیه، پیش از حمله‌اش به اوکراین، نگاه به شرق داشت و روابط تجاری‌اش با چین بیشتر بودند. قطع ارتباط روسیه از سیستم پرداخت سوئیفت، نتیجه درگیری کنونی را معلوم نمی‌کند؛ اما به تسریع و تقویت روابط تجاری روسیه با چین خواهد انجامید.»

رنمینبی، واحد پول چین، و سیستم بین بانکی فرامرزی این کشور (CIPS)، ممکن است مطلوب روسیه باشند. اما برخی مفسران هشدار داده‌اند که پکن باید روابطش با مسکو را، بی‌آنکه به روابط با کشورهای غربی آسیب برساند و یا دسترسی خود به سیستم مالی جهانی را مورد تهدید قرار دهد، مدیریت نماید. خصوصاً که این کار را نباید در زمانی انجام دهد که امریکا از نزدیک بر شرایط نظارت می‌کند. درک شولتز، مشاور وزارت امور خارجه، روز پنجشنبه گفت: «اگر چین به دنبال این باشد که تحریم‌ها را دور بزند و یا به نوعی آنها را تقسیم نماید، آسیب‌پذیر خواهد شد.»

اما باربارا وودوارد، سفیر سابق بریتانیا در چین، به CNN گفت که پکن نگرانی فزاینده‌ای در مورد «شدت درگیری» ابراز کرده و ممکن است نتواند در برابر اتخاذ نوعی موضع مقاومت نماید. در حالی که مطابق گزارش‌ها، پکن پذیرفته است که درگیری در اوکراین یک «جنگ» محسوب می‌شود، اما ناکامی دولت این کشور در محکومیت صریح‌تر تجاوزات مسکو (آن هم در شرایطی که تصاویر تلویزیونی گسترده از شهرهای گلوله باران شده اوکراین، غیرنظامیان مجروح و پناهندگانی که برای نجات جان‌شان فرار می‌کنند)، واکنش‌های شدیدی را به همراه داشته است. در همین حال مقامات اوکراینی، از چین درخواست کرده‌اند که از روابط نزدیک خود با روسیه برای متقاعد کردن پوتین جهت توقف تهاجم خود استفاده کند.

روسیه و چین در جنگ اوکراین هماهنگ عمل می‌کنند؟

وانگ در پاسخ به سؤال خبرنگاری در مورد همین موضوع گفت: «ما به روش خودمان به تسهیل مذاکرات صلح ادامه خواهیم داد. اما جنگ هر چه بیشتر ادامه پیدا کند مشکلات دیپلماتیک برای پکن نیز بیشتر خواهند شد.»

دراگون تانگ، استاد امور مالی در دانشکده بازرگانی دانشگاه هنگ‌کنگ، می‌گوید: «من فکر می‌کنم که روسیه ممکن است بخواهد پس از اعمال تحریم‌های بیشتر علیه کشورش، به سیستم و ارز چینی روی بیاورد. با این حال چین نیز مراقب اوضاع هست و خود را منحصراً به هم‌تیم شدن با روسیه محدود نمی‌کند.»

تحریم‌های روسیه چه تأثیری بر دلار امریکا خواهند داشت؟

حذف روسیه از بخش عمده اقتصاد جهانی توسط واشنگتن نیز می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.

دلار امریکا نقش مرکزی در سیستم بین‌المللی دارد و به طور گسترده برای تجارت و معاملات مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین که این ارز، ارز ذخیره غالب است و حدود ۶۰ درصد از بانک‌های مرکزی در سراسر جهان، ذخایر خود را به دلار نگه‌داری می‌کنند. همین موضوع اهرم قابل توجهی در اختیار واشنگتن قرار می‌دهد. با وجود هشدارهایی که در دولت‌های اوباما و ترامپ در مورد این موضوع داده شد، اما ایالات متحده کماکان و به طور فزاینده‌ای از ارز خویش برای تحت فشار گذاشتن سایر کشورها استفاده می‌کند... اقدامی که به ناآرامی در بسیاری از کشورها می‌انجامد.

پراساد می‌گوید: «در دراز مدت، قطعاً برای روسیه و چین و سایر رقبای ایالات متحده این موضوع انگیزه‌ای خواهد شد که وابستگی خود را به سیستم مالی دلار‎محور کاهش دهند.» پراساد می‌گوید که این موضوع می‌تواند شامل «ایجاد کانال‌هایی برای پرداخت با استفاده از ارزهای خودشان و اجتناب از دلار» باشد. همین‌طور «ایجاد سیستم‌های پیام‌رسان پرداختی سازگاری که می‌توانند سوئیفت را دور بزنند».

این روند ساده نخواهد بود. رنمینبی، تحت کنترل ارز خارجی است و محدودیت‌هایی برای جریان‌های آن به داخل و خارج چین وجود دارد. همچنین CIPS بسیار کوچکتر از SWIFT است و تنها حدود ۱۳۰۰ مؤسسه مالی در سیستم چینی، با آن مشارکت دارند... مشارکتی که عمدتاً غیر‎مستقیم هم هست. با این وجود هانکه می‌گوید: «تداخل سیاسی اخیر با سوئیفت، توسعه و استفاده از CIPS را تسریع خواهد کرد.»

او می‌افزاید: «با حذف روسیه از سیستم پرداخت‌های بین‌المللی با دلار سوئیفت، این سیستم حکم یک اسلحه را پیدا کرده و ناپاک شده است. همین فقدان امنیت در سوئیفت، به انضمام فناوری‌های جدیدی نظیر دفتر کل توزیع شده، ناقوس مرگ سوئیفت را سریع‌تر به صدا درمی‌آورند. در این شرایط، فضا برای رقبای سیستم دلار باز‎تر خواهد شد.»

#روزنامه اینترنتی فراز #سایت فراز